Wachtlijsten ziekenhuizen; wat kan ik zelf doen?

In dit informatieve artikel gaan we in op hetgeen u zelf kunt doen om de wachttijd te verkorten. Onderaan sluit ik het artikel af met informatie over wat wij voor u kunnen betekenen voor bemiddeling van geplande zorg naar ziekenhuizen over de grens (zoals heup-knie-rug operaties) op korte termijn.

We horen al een paar jaar dat de wachtlijsten in Nederlandse ziekenhuizen voor operaties en behandelingen oplopen. Diverse redenen hebben hier invloed op zoals het te kort aan goed opgeleid personeel, de groter wordende groep ouderen die meer zorg vragen, te kort aan capaciteit van operatiekamers, naweeën van bezuinigingen vanuit de overheid en nu is daar het laatste jaar ook nog eens de hoge werkdruk door COVID19 opnames bij gekomen, waardoor de reguliere zorg niet volgens planning kan plaatsvinden. Hierdoor zijn de wachttijden opgelopen en moeten patiënten langer wachten dan gewenst. Soms is dat niet erg maar in geval de klachten zo heftig zijn dat uitstel ongewenst is, dan lees je in dit artikel hoe het één en ander werkt en wat je zelf zou kunnen ondernemen om de wachttijd te verkorten.

Verkorten van wachtlijsten ziekenhuizen

Het blijkt niet makkelijk om wachtlijsten eenvoudig “weg te werken”. Het is de ziekenhuizen helaas niet gelukt middels inzet van extra apparatuur of meer personeel. Wel is o.a. hierdoor de zorg steeds duurder geworden. Blijkbaar levert alle extra inzet alleen van korte duur verbetering op maar heeft het niet het gewenste effect voor de langere termijn.

Uit onderzoek van dr. Rouppe van de Voort is gebleken dat ziekenhuizen heel veel zelf intern kunnen doen. Denk aan slimme inzet van aanwezige ruimtes, medewerkers en middelen. Het onderzoek heet “Werken zonder Wachtlijst (WZW)”. Per polikliniek werd onder leiding van een medisch specialist een team samengesteld en werden, afgestemd op de betreffende afdeling, maatregelen genomen om de wachttijd te verkorten, zoals betere agendaplanning. Deze maatregelen werden net zo lang getest en geëvalueerd tot de wachttijd kort genoeg was.

Door de inzet van een andere manier van agendaplanning werd de wachttijd op ziekenhuis poli’s verkort van gemiddeld 47 dagen naar 21 dagen. In 14 van de 18 poliklinieken werd de wachttijd met meer dan 30% verkort. Ook na 3 jaar hield de kortere toegangstijd stand; n 10 van de 14 poliklinieken was de toegangstijd nog steeds korter, namelijk 18 dagen. Er is dus wel degelijk winst geboekt door kritisch intern te kijken naar de op elkaar aansluitende processen.

Het moge duidelijk zijn dat de wachtlijsten een doorn in het oog zijn voor patiënt, zorgpersoneel, zorginstelling en zorgverzekeraar. Daarom hebben de ziekenhuisorganisaties onderling afspraken gemaakt en is men meer gaan samenwerken om grip te krijgen op de wachtlijsten in ziekenhuizen.

De Treeknorm; norm voor wachtlijsten ziekenhuizen

De Treeknorm is een norm voor maatschappelijk verantwoorde wachttijd, die nodig is om de zorg te organiseren.

De onderliggende gedachte van de opzet van de treeknorm is dat te lange wachttijden kunnen leiden tot gezondheidsschade of onnodig lang ziekteverzuim (wat naast ongemak immers ook veel geld kost). De negatieve gevolgen van te lange wachttijden zijn o.a. ook gebleken uit onderzoek bij patiënten met een tumor in de mond of keel. Bij 8 van elke 13 patiënten die wachten op bestraling groeit de tumor met meer dan de helft. Hierdoor kan het gebeuren dat de tumor te groot is geworden en niet meer kan worden behandeld. Dit laatste is iets waar niemand mee geconfronteerd wil worden en de noodzaak tot verkorting van de wachtlijsten wordt met dit onderzoek duidelijk gemaakt.

In Nederland tellen wij op dit moment iets meer dan 300 ziekenhuizen. De ziekenhuizen hebben in 2000 afgesproken dat je binnen vier weken op de polikliniek terecht moet kunnen voor een eerste afspraak. De wachttijd om met een behandeling/operatie te beginnen, is maximaal zeven weken. Heb je spoedeisende hulp nodig? Dan kun je direct in het ziekenhuis terecht.

De richtlijnen van termijnen die in 2000 zijn afgesproken worden Treeknormen genoemd. Voor ziekenhuiszorg gelden de volgende Treeknormen:

Type wachttijd	Maximale wachttijd
Wachttijd voor eerste polikliniekbezoek	4 weken
Wachttijd voor diagnostiek	4 weken (bijvoorbeeld een CT scan)
Wachttijd voor een poliklinische behandeling	6 weken (afspraak zonder ziekenhuisopname)
Wachttijd voor een klinische behandeling	7 weken (bijvoorbeeld een operatie)

Langer wachten dan de treeknorm

Soms moet je langer wachten dan de maximale afgesproken wachttijd. Dit kan gebeuren als je een voorkeur hebt voor een bepaalde arts of als je een speciale behandeling moet ondergaan. De wachttijd is wel vaak korter wanneer de medische situatie vraagt om een behandeling op korte termijn.

Indien de patiënt toch onaanvaardbaar lang moet wachten, nemen ziekenhuizen maatregelen om de wachttijden te verkorten door b.v. te kijken in welk ziekenhuis er eerder plek is.

Wachttijd polikliniek en behandeling

Elke dag maken 50.000 mensen in Nederland een afspraak op een polikliniek. Ze moeten gemiddeld 4 weken wachten voor ze aan de beurt zijn.

Wil je weten wanneer je een afspraak kunt krijgen in het ziekenhuis dan kun je op de website van Ieder ziekenhuis zien wat de actuele wachttijden zijn per specialisme. Dit overzicht wordt iedere maand bijgewerkt (overzicht op ziekenhuisniveau).

Ook de site Ziekenhuischeck.nl geeft iedere maand een update van de wachttijden per specialisme. Zo is te zien in welk ziekenhuis je als patiënt het snelst terecht kunt voor een polikliniekbezoek, onderzoek, en behandeling. Op deze website worden ook kwaliteitscijfers en behandelresultaten getoond per ziekenhuis en per behandeling. Wellicht betreft dit waardevolle informatie ter voorbereiding op je medische behandeling.

Bemiddeling door zorgverzekeraar

Zorgverleners zijn sinds 1 januari 2018 verplicht om de patiënt te informeren over de mogelijkheid van wachtlijstbemiddeling door de zorgverzekeraar, als de wachttijd langer is dan de Treeknorm. Omdat de zorgverzekeraar een zorgplicht heeft moet deze zorgen dat de patiënt tijdig kwalitatief goede zorg ontvangt. Bij lange wachttijden kun je dus de zorgverzekeraar vragen om voor je te bemiddelen. De zorgverzekeraar kan dus voor je nagaan of je in een ander ziekenhuis sneller aan de beurt bent. Helaas betekent dit soms wel dat er flink gereisd moet worden.

Gemiddelde wachttijd behandeling

De Nederlandse Zorgautoriteit NZa) en de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) geven aan dat het heel belangrijk is om inzicht te hebben in de actuele gemiddelde wachttijden per behandeling, zodat er inzicht ontstaat wanneer de zorg verantwoord opgeschaald moet worden. Ook is deze informatie essentieel om de samenwerking tussen zorgaanbieders onderling en zorgaanbieders en -verzekeraars goed te laten verlopen.

Voor een overzicht van de gemiddelde wachttijden in poliklinieken ( de eerste intake afspraak) heeft de Nza alle cijfers gebundeld in onderstaand overzicht. De grafiek toont de gemiddelde wachttijden per behandeling van zorgaanbieders van medisch specialistische zorg (msz) voor mei 2021. De wachttijd voor één behandeling is het aantal dagen tussen het ordermoment en het uitvoeren van de behandeling. Deze cijfers zijn als volgt tot stand gekomen:

Per instelling en specialisme wordt de gemiddelde wachttijd berekend over alle locaties van de instelling waar de behandeling aangeboden wordt.
De gemiddelde wachttijden van alle instellingen worden vervolgens gebruikt om het landelijk gemiddelde per behandeling te berekenen.

Invloed Covid-19

Onder invloed van de Covid-19-crisis hebben de ziekenhuizen in april en mei minder wachttijdcijfers aangeleverd (30% minder in april, 35% minder in mei). Het is de verwachting dat vanaf juli de aanleveringen weer ongeveer als voorheen zijn. Houd er rekening mee dat de aangeleverde wachttijden verstoord kunnen worden door de Coronacrisis. Lege agenda’s door het afzeggen of verplaatsen van polikliniekbezoeken hebben dus invloed op onderstaande berekende gemiddelden vanaf mei 2020. In de dagelijkse realiteit is de kans dus aanwezig dat de treeknormen niet gehaald worden!

Grafiek gepubliceerd door Volksgezondheid en Zorg, een product van het RIVM, welke open data biedt naast onafhankelijke en wetenschappelijk onderbouwde informatie. Deze informatie komt tot stand in samenwerking met een groot aantal experts van verschillende instituten.

Bron: Nza mei 2021

Naast de site van ziekenhuischeck kun je online bij meerder sites nakijken wat de wachttijden zijn, echter houd er rekening mee dat het een indicatie betreft en dat er geen garantie gegeven wordt. Soms kun je sneller terecht maar het kan ook zijn dat je langer moet wachten dan staat aangegeven. Alles is afhankelijk van de drukte in het ziekenhuis (de wachttijden in het overzicht betreffen immers de cijfers van de maand ervoor). Zoals reeds eerder vermeld, bij spoed wordt er meteen gekeken waar je terecht kunt en wordt de nodige zorg meteen geleverd.

Op dezelfde site van gezondheid en zorg kun je ook opzoeken wat de gemiddelde wachttijden zijn per behandeling per provincie. Zoals hier goed zichtbaar is, wordt de treeknorm voor een nieuwe heup in bijna iedere provincie overschreden.

Bron: Nza mei 2021

Lange wachttijden poliklinieken: Wat kunt u doen?

Heb je te maken met wachttijden die langer zijn dan voor jou aanvaardbaar en kun je niet vinden waar je eerder terecht kunt, dan kun je in dat geval opnemen met je zorgverzekeraar. Zij maken afspraken met diverse ziekenhuizen en klinieken en zij kunnen dan voor jou bemiddelen. Het kan dus gebeuren dat je via deze route toch eerder terecht kunt dan in de online zorgzoek lijsten vermeld staat. Je zou er ook voor kunnen kiezen naar bijvoorbeeld een kliniek in Duitsland te gaan waar de wachttijden veelal lager zijn dan in Nederland. Verderop in dit artikel kom ik daar op terug.

Hoe werkt wachtlijstbemiddeling?

Zorgverzekeraars proberen middels wachtlijstbemiddeling te zorgen dan een patiënt eerder geholpen kan worden. Dit is een extra gratis service en is soms ook beschikbaar voor behandelingen met wachttijden die bínnen de Treeknorm vallen. Let wel dat de wachttijd in het oorspronkelijke ziekenhuis door wachtlijstbemiddeling meestal niet korter wordt. Het kan zijn dat een verzekeraar informeert bij het oorspronkelijke ziekenhuis of er eerder plek is, maar het uitgangspunt is dat een ander ziekenhuis gevonden wordt.

Ziekenhuiskeuze

In het beste geval kan middels wachtlijstbemiddeling de wachttijd aanzienlijk verkort worden. Echter dit is dus niet persé voor iedere patiënt het ideale scenario. Zeker wanneer er een sterke voorkeur bestaat voor ziekenhuis of specialist blijkt wachttijd minder van invloed.

Neem bijvoorbeeld het onderzoek van De Nederlandse Federatie van Kankerpatiëntenorganisaties (NFK) waarin inzichtelijk wordt gemaakt waarom kankerpatiënten voor een bepaald ziekenhuis gekozen hebben (b.v. afstand thuisadres-ziekenhuis). Uit dit onderzoek komt naar voren dat 51% van de deelnemende kankerpatiënten niet hebben nagedacht welk ziekenhuis het meest geschikt zou kunnen zijn voor hun behandeling. Daarnaast komt ook naar voren dat 18% achteraf gezien, liever voor een ander ziekenhuis had gekozen. Het onderzoek laat ons dus duidelijk zien dat het eveneens belangrijk is om na te denken over jou ziekenhuiskeuze voordat je wachtlijstbemiddeling inschakelt.

Wachtlijstbemiddeling, waar moet ik rekening mee houden.

Houd rekening met onderstaande zaken als je een aanvraag plaatst voor wachtlijstbemiddeling:

Het kan voorkomen dat bij behandeling in een ander ziekenhuis je te maken krijgt met een langere reistijd en extra reiskosten.
Besef dat je zelf verantwoordelijk bent voor de overdracht van je medische gegevens. Vanwege privacywetgeving kan de zorgverzekeraar dit niet voor je doen.
Er is een verwijzing nodig van je huisarts of huidige medisch specialist om in een ander ziekenhuis geholpen te kunnen worden.
Let goed op dat het overstappen naar een ander ziekenhuis in Nederland wel het gewenste voordeel oplevert. Stel dat alle onderzoeken opnieuw moeten worden uitgevoerd dan kost dit ook extra tijd en energie.

Tips bij lange wachttijden

Vraag het ziekenhuis om je te informeren als er een behandeling uitvalt en er een plek vrijkomt.

Vraag om afspraken/onderzoeken zoveel mogelijk op één dag.
Maak niet zomaar een vervolgafspraak als deze niet echt nodig is. Op de website van Volksgezondheidenzorg.info staat overzicht van de wachttijden per specialisme in Nederlandse ziekenhuizen. Voor de meest recente wachttijden is het zinvol om de website van het ziekenhuis zelf te raadplegen.

Heb je voor jouw behandeling in Nederland te maken met erg lange wachttijden, denk er dan eens over na om uit te wijken naar het buitenland. In Duitsland en België bijvoorbeeld zijn de wachttijden minder lang. Informeer bij de zorgverzekeraar naar de voorwaarden voor vergoeding van geplande zorg in het buitenland. Eventueel kun je MedicoHelp inschakelen als onafhankelijke zorgadviseur voor begeleiding van het gehele traject van jouw zorgvraag; het zoeken naar het juiste ziekenhuis, aanvraag voor vergoeding bij de zorgverzekering en verdere begeleiding tijdens het behandeltraject.

Geplande zorg in het buitenland op korte termijn

Het is een optie om voor medische behandelingen of een second opinion naar het buitenland te gaan. De reden kan zijn de lange wachtlijst. Maar het kan ook zijn dat je liever kiest voor een andere behandelmethode, of je vorige operatie heeft niet tot het gewenste resultaat geleidt? Of erger, je hebt te horen gekregen dat je bent uitbehandeld, maar je wilt toch nog verder kijken naar andere mogelijkheden. Tenslotte willen we je verwijzen naar onze blog van 20 november 2020 waarin alles met betrekking tot het regelen van geplande zorg in het buitenland uitgebreid staat beschreven.

Middels dit artikel hoop ik dat we wat extra inzicht hebben kunnen geven in de uitdaging van de wachtlijsten in de medische sector. Tevens kan het artikel als handvat fungeren bij het maken van je keuzes. Mocht je nog vragen hebben, neem dan gerust contact met ons op. Wij kunnen je kort en bondig uitleggen waar je mee te maken krijgt als je kiest voor een medische behandeling over de grens in bijvoorbeeld Duitsland of Spanje waar je als Nederlandse patiënt op korte termijn geholpen kunt worden.