Wachtlijsten in de zorg chronisch?

Dat de zorg nog steeds te maken heeft met wachtlijsten en tekorten in het personeelsbestand is geen nieuws meer. In onderstaand artikel wordt een update gegeven van dit moment. Op zich gaat het goed wordt er vermeld, maar er moeten dingen veranderen om de vraag aan te kunnen en om het ziekteverzuim te verlagen. Wellicht biedt “zorg op afstand” – digitalisering – uitkomst?

AMSTERDAM – De wachtlijsten in de gezondheidszorg zijn iets korter geworden, maar we zijn er nog lang niet vanaf. Volgens een nieuw rapport van ING dreigen de wachttijden in de zorg als gevolg van het grote personeelstekort ‘chronisch’ te hoog te blijven. Als het lukt om het torenhoge ziekteverzuim naar beneden te krijgen zou dat tienduizenden vacatures schelen.
,,De gezondheidszorg komt steeds meer klem te zitten”, zegt Edse Dantuma, senior econoom gezondheidszorg bij ING. ,,Het aantal patiënten dat behandeld wordt in de ziekenhuizen zit weer op het niveau van voor corona, maar ze kunnen de groeiende vraag gewoon niet aan.”
Dat komt omdat er nog steeds behandelingen uitgevoerd moeten worden die tijdens de pandemie uitgesteld zijn. Bovendien groeit de bevolking en wordt de gemiddelde Nederlander steeds ouder en dus hulpbehoevender. Hierdoor dreigen de wachtlijsten volgens het ING-rapport de komende jaren ‘chronisch’ te worden.

Wachttijd

De gemiddelde wachttijd voor een ziekenhuisbehandeling is op dit moment ruim 8 weken. Voor urgente verpleegzorg varieert dat, blijkt uit cijfers van zorgkoepel ActiZ, tussen de anderhalf en zes maanden. Bijna 190.000 mensen stonden op 1 april van dit jaar op de wachtlijst voor een plekje in een verpleeghuis. De overgrote meerderheid (93%) krijgt in de tussentijd overbruggingszorg thuis.

Gelukkig groeit het aantal handjes aan het bed. Het gaat alleen niet snel genoeg. In het eerste kwartaal van dit jaar stonden er iets meer dan 66.000 vacatures in de gezondheidszorg open. Nu al werkt een op de zes Nederlanders in de zorg. In 2001 was dat nog een op de acht. De zoektocht naar nòg meer mensen verloopt moeizaam. Ook in andere bedrijfstakken is het alle hens aan dek. De vraag naar personeel is er soms – zoals in de techniek – zelfs nog groter.

Werkdruk

Wat niet meehelpt is dat duizenden zorgmedewerkers de sector de afgelopen jaren hebben verlaten. Vaak vanwege de hoge werkdruk, alle administratie of het gebrek aan autonomie. Anderen kozen voor het zzp-schap omdat ze dan iets meer verdienen of omdat ze dan meer zeggenschap hebben over hun werk en hun rooster.

Bovendien is het ziekteverzuim in de zorg met 8% hoger dan waar ook. Medewerkers melden zich vaak meerdere keren per jaar voor korte tijd ziek. Ook kampt een deel van het personeel nog altijd met klachten als gevolg van een coronabesmetting. Dantuma: ,,Vooral in de verpleeg- en verzorgingshuizen zit het ziekteverzuim nog steeds op recordniveau.”
Hij rekent voor dat een verlaging van het ziekteverzuim met 2% liefst 32.000 vacatures zou schelen. De helft dus van het aantal arbeidsplekken dat in de zorg open staat. ,,Dat betekent dat het verzuim terug moet naar het niveau dat ze voor de pandemie hadden”, aldus de ING-econoom. ,,Dat klinkt alleen simpeler dan het is, want een belangrijke reden die medewerkers voor dat verzuim geven is de hoge werkdruk.”

Rooster

De werkgevers erkennen dat. Niet voor niets maakten de besturen van zowel de ziekenhuizen als de verpleeg- en verzorgingshuizen afspraken met de bonden om, naast een flinke loonsverhoging, ook iets aan de werkdruk te doen. In de dit jaar afgesloten cao’s wordt vaste medewerkers daarom meer invloed op de roosters beloofd. Zij mogen als eersten aangeven welke diensten ze willen draaien.
Nu zijn het vaak de zzp’ers die als eersten ‘de kersen van de taart snoepen’. Bij de twee vestigingen van Noordwest Ziekenhuizen in Noord-Holland experimenteren ze sinds kort met ‘zelfroosteren’. Tot nu toe gebeurt dat alleen op afdelingen die dat zelf willen en waar de personele bezetting op orde is.

,,De tevredenheid onder de mensen die ermee werken is groter”, vertelt een woordvoerder. ,,Maar het is geen heilige graal. Het lost de capaciteitsproblemen niet op. Bovendien moeten werknemers elkaar ook iets gunnen, anders werkt het niet.”

Op afstand

Ook bij Franciscus Gasthuis & Vlietland in Rotterdam kregen werknemers meer invloed op hun werk. Onder andere op de Spoedeisende Hulp, waar het ziekteverzuim vlak na corona nog heel hoog was, maken mensen tegenwoordig zelf hun rooster. Het ziekteverzuim is er sinds vorig jaar september ‘met enkele procenten gedaald’, aldus een woordvoerder, ,,maar het is niet met zekerheid te zeggen of alleen het zelfroosteren daaraan ten grondslag ligt. Het helpt zeker mee.”

De werkdruk kan verder worden verlaagd door heldere afspraken over welke zorg wel en welke niet wordt geleverd. Sinds corona stoten academische ziekenhuizen werk af naar algemene ziekenhuizen en naar zelfstandige klinieken. Die laatsten behandelen volgens het ING-rapport inmiddels 25% meer patiënten dan in 2019.

Ook van digitalisering wordt veel verwacht. Hierdoor kunnen patiënten vanaf afstand worden gemonitord en begeleid. Ook dat scheelt personeel. ,,Hier kunnen ze in de zorg echt nog wel stappen zetten”, denkt Dantuma. ,,Maar op een gegeven moment heb je in de ouderenzorg toch gewoon medewerkers nodig. Dat blijft een mensending.”

Bronvermelding: De Telegraaf, Financieel 28 juli 2023